Wednesday, March 11, 2009
Tuesday, February 10, 2009
Saturday, January 31, 2009
Яагаад С.Эрдэнэ гэж.....
Яагаад С.Эрдэнийг сонгон авч шоронд хийх болов оо гэсэн асуулт анхаарал татаж байна. Ардчилсан нам сонгуульд ялагдсан. Гэхдээ энэ ялагдал тэдний хувьд ялалт байж болох байсан. Парламентэд хүчтэй цөөнх байна гэдэг ялсан намаас ч чухал ач холбогдолтой байдаг. Гэтэл С.Баяр үүнийг айхтар тооцоолж хамтарсан Засгийн газар байгуулахыг хүссэн. Үүнийг нь Ардчилсан намын албан тушаалд дуртай хэсэг нь дуртайяа шүүрэн авч сайдын суудалд заларсан билээ. Уг нь Ардчилсан намын УИХ дахь бүлэгт МоАХ-ын угшилтай гишүүд нийлж намаа Засгийн газарт оруулахгүй байх талаар ажиллаж эхэлсэн боловч төдөлгүй тэднээс хоёр нь сайд болсоноор үйл ажиллагаа нь саармагжиж орхисон юмдаг. Ингээд МоАХ-ын фракц хүчин мөхөсдсөн түүхтэй. Ц.Элбэгдорж үе үе зөрүүдлэх боловч үнэндээ түүний дуу хоолой нэг л бүдгэрээд байх болсон. Хэрвээ С.Эрдэнэ УИХ-д орж ирсэн бол түүний байр суурь илүү тод, үг хэл нь хурц байх байлаа. Өөрөөр хэлбэл тэр МоАХ-ын фракцыг амилуулж тэмцлээ үргэлжүүлэх байв. Тэр хэдийгээр УИХ-д анх удаагаа сонгогдож байгаа боловч ард түмний хувьд хэдийнэ танил болсон капитал байсан юм. Байсан юм гэж одоо ч хэвээрээ. Тийм болохоор С.Эрдэнэ намын Их хурлаа хуралдуулж, Н.Алтанхуягыг огцоруулж, намаа МАХН-тай дэр нэгтгэсэн түүхийн хатуу шоглоомноос гаргаж чадах байлаа. Үүнээс МАХН ч, Ардчилсан намын Алтангадасынхан ч айсан. Тэгээд л С.Эрдэнийг шоронд илгээхийн төлөө аль аль талаасаа хүч хавсарсан болов уу.
Энэ байдал хэнд ашигтай вэ
Мэдээж улстөрчдөд энэ асар их ашигтай. Ардчилсан намыг бужигнуулж хооронд нь байлдуулахнь С.Баярын сонгосон тактик. Тэрбээр хамтарсан Засгийн газрыг байгуулах саналыг дэмжүүлэхээр намынхандаа ухуулахдаа “Ингэж гэмээнэ Ардчилсан намыг цааш нь харуулж чадна” гэж амалсан нь бий. Одоо үнэхээр Ардчилсан намыг үгүй хийхийн даваан дээр байгаа боловч байдал санаанд багтамгүй өөрөөр эргэв. Учир нь Ардчилсан намынхан намаа Засгийн газраас гарахыг шаардаж байгаа. Ийм нөхцөлд Ерөнхийлөгчийн сонгуульд битүүхэн өөрийгөө сойж буй Ерөнхий сайд л хамгийн хүнд шархдаж таарна. Засгийн газар огцорч гэмээнэ цорын ганц хохирогч нь С.Баяр л байх вий. Сайд нарын намтарт “төдөөс төдөн онд тийм яамны сайд байсан” гэсэн чимэг зүүгдэх болно. Ардчилсан намынханд “азны л юм”. Харин С.Баярын хувьд л Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн дөхөж байхад ийм явдал болвол хор ууснаас өөрцгүй. Харин энэ бүхний цаана хоёрхон хүнд л ямар их ашигтай гэж санана. Нэгдүгээрт, Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр. Ардчилсан нам дотроо талцаж нэр хүндээ барж, С.Баяр Засгийн газартайгаа огцорч намынх гишүүддээ тал алдах тусмаа тэрбээр Ерөнхийлөгчөөр дахин сонгогдох магадлал өндөрсөнө. Харин нөгөө нэг хүн нь Н.Баяртсайхан. Тэр УИХ-ын гишүүн болж дахин дөрвөн жил сагсагнах боломжтой болно гэсэн үг.
С.Эрдэнийг ялласан хэргээс ашиг хайгчид иймэрхүү хожоо олж байгаа бол энэ эрсдэл Ардчилсан намд намаа цэвэрлэх боломжийг давхар нээж өгөх шиг боллоо.
Үүнийг нь Ардчилсан намын албан тушаалд дуртай хэсэг нь дуртайяа шүүрэн авч сайдын суудалд заларсан билээ. Уг нь Ардчилсан намын УИХ дахь бүлэгт МоАХ-ын угшилтай гишүүд нийлж намаа Засгийн газарт оруулахгүй байх талаар ажиллаж эхэлсэн боловч төдөлгүй тэднээс хоёр нь сайд болсоноор үйл ажиллагаа нь саармагжиж орхисон юмдаг. Ингээд МоАХ-ын фракц хүчин мөхөсдсөн түүхтэй. Ц.Элбэгдорж үе үе зөрүүдлэх боловч үнэндээ түүний дуу хоолой нэг л бүдгэрээд байх болсон. Хэрвээ С.Эрдэнэ УИХ-д орж ирсэн бол түүний байр суурь илүү тод, үг хэл нь хурц байх байлаа. Өөрөөр хэлбэл тэр МоАХ-ын фракцыг амилуулж тэмцлээ үргэлжүүлэх байв. Тэр хэдийгээр УИХ-д анх удаагаа сонгогдож байгаа боловч ард түмний хувьд хэдийнэ танил болсон капитал байсан юм. Байсан юм гэж одоо ч хэвээрээ. Тийм болохоор С.Эрдэнэ намын Их хурлаа хуралдуулж, Н.Алтанхуягыг огцоруулж, намаа МАХН-тай дэр нэгтгэсэн түүхийн хатуу шоглоомноос гаргаж чадах байлаа. Үүнээс МАХН ч, Ардчилсан намын Алтангадасынхан ч айсан. Тэгээд л С.Эрдэнийг шоронд илгээхийн төлөө аль аль талаасаа хүч хавсарсан болов уу.
Энэ байдал хэнд ашигтай вэ
Мэдээж улстөрчдөд энэ асар их ашигтай. Ардчилсан намыг бужигнуулж хооронд нь байлдуулахнь С.Баярын сонгосон тактик. Тэрбээр хамтарсан Засгийн газрыг байгуулах саналыг дэмжүүлэхээр намынхандаа ухуулахдаа “Ингэж гэмээнэ Ардчилсан намыг цааш нь харуулж чадна” гэж амалсан нь бий. Одоо үнэхээр Ардчилсан намыг үгүй хийхийн даваан дээр байгаа боловч байдал санаанд багтамгүй өөрөөр эргэв. Учир нь Ардчилсан намынхан намаа Засгийн газраас гарахыг шаардаж байгаа. Ийм нөхцөлд Ерөнхийлөгчийн сонгуульд битүүхэн өөрийгөө сойж буй Ерөнхий сайд л хамгийн хүнд шархдаж таарна. Засгийн газар огцорч гэмээнэ цорын ганц хохирогч нь С.Баяр л байх вий. Сайд нарын намтарт “төдөөс төдөн онд тийм яамны сайд байсан” гэсэн чимэг зүүгдэх болно. Ардчилсан намынханд “азны л юм”. Харин С.Баярын хувьд л Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн дөхөж байхад ийм явдал болвол хор ууснаас өөрцгүй. Харин энэ бүхний цаана хоёрхон хүнд л ямар их ашигтай гэж санана. Нэгдүгээрт, Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр. Ардчилсан нам дотроо талцаж нэр хүндээ барж, С.Баяр Засгийн газартайгаа огцорч намынх гишүүддээ тал алдах тусмаа тэрбээр Ерөнхийлөгчөөр дахин сонгогдох магадлал өндөрсөнө. Харин нөгөө нэг хүн нь Н.Баяртсайхан. Тэр УИХ-ын гишүүн болж дахин дөрвөн жил сагсагнах боломжтой болно гэсэн үг.
С.Эрдэнийг ялласан хэргээс ашиг хайгчид иймэрхүү хожоо олж байгаа бол энэ эрсдэл Ардчилсан намд намаа цэвэрлэх боломжийг давхар нээж өгөх шиг боллоо.
Энэ байдал хэнд ашигтай вэ
Мэдээж улстөрчдөд энэ асар их ашигтай. Ардчилсан намыг бужигнуулж хооронд нь байлдуулахнь С.Баярын сонгосон тактик. Тэрбээр хамтарсан Засгийн газрыг байгуулах саналыг дэмжүүлэхээр намынхандаа ухуулахдаа “Ингэж гэмээнэ Ардчилсан намыг цааш нь харуулж чадна” гэж амалсан нь бий. Одоо үнэхээр Ардчилсан намыг үгүй хийхийн даваан дээр байгаа боловч байдал санаанд багтамгүй өөрөөр эргэв. Учир нь Ардчилсан намынхан намаа Засгийн газраас гарахыг шаардаж байгаа. Ийм нөхцөлд Ерөнхийлөгчийн сонгуульд битүүхэн өөрийгөө сойж буй Ерөнхий сайд л хамгийн хүнд шархдаж таарна. Засгийн газар огцорч гэмээнэ цорын ганц хохирогч нь С.Баяр л байх вий. Сайд нарын намтарт “төдөөс төдөн онд тийм яамны сайд байсан” гэсэн чимэг зүүгдэх болно. Ардчилсан намынханд “азны л юм”. Харин С.Баярын хувьд л Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн дөхөж байхад ийм явдал болвол хор ууснаас өөрцгүй. Харин энэ бүхний цаана хоёрхон хүнд л ямар их ашигтай гэж санана. Нэгдүгээрт, Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр. Ардчилсан нам дотроо талцаж нэр хүндээ барж, С.Баяр Засгийн газартайгаа огцорч намынх гишүүддээ тал алдах тусмаа тэрбээр Ерөнхийлөгчөөр дахин сонгогдох магадлал өндөрсөнө. Харин нөгөө нэг хүн нь Н.Баяртсайхан. Тэр УИХ-ын гишүүн болж дахин дөрвөн жил сагсагнах боломжтой болно гэсэн үг.
С.Эрдэнийг ялласан хэргээс ашиг хайгчид иймэрхүү хожоо олж байгаа бол энэ эрсдэл Ардчилсан намд намаа цэвэрлэх боломжийг давхар нээж өгөх шиг боллоо.
Үүнийг нь Ардчилсан намын албан тушаалд дуртай хэсэг нь дуртайяа шүүрэн авч сайдын суудалд заларсан билээ. Уг нь Ардчилсан намын УИХ дахь бүлэгт МоАХ-ын угшилтай гишүүд нийлж намаа Засгийн газарт оруулахгүй байх талаар ажиллаж эхэлсэн боловч төдөлгүй тэднээс хоёр нь сайд болсоноор үйл ажиллагаа нь саармагжиж орхисон юмдаг. Ингээд МоАХ-ын фракц хүчин мөхөсдсөн түүхтэй. Ц.Элбэгдорж үе үе зөрүүдлэх боловч үнэндээ түүний дуу хоолой нэг л бүдгэрээд байх болсон. Хэрвээ С.Эрдэнэ УИХ-д орж ирсэн бол түүний байр суурь илүү тод, үг хэл нь хурц байх байлаа. Өөрөөр хэлбэл тэр МоАХ-ын фракцыг амилуулж тэмцлээ үргэлжүүлэх байв. Тэр хэдийгээр УИХ-д анх удаагаа сонгогдож байгаа боловч ард түмний хувьд хэдийнэ танил болсон капитал байсан юм. Байсан юм гэж одоо ч хэвээрээ. Тийм болохоор С.Эрдэнэ намын Их хурлаа хуралдуулж, Н.Алтанхуягыг огцоруулж, намаа МАХН-тай дэр нэгтгэсэн түүхийн хатуу шоглоомноос гаргаж чадах байлаа. Үүнээс МАХН ч, Ардчилсан намын Алтангадасынхан ч айсан. Тэгээд л С.Эрдэнийг шоронд илгээхийн төлөө аль аль талаасаа хүч хавсарсан болов уу.
Энэ байдал хэнд ашигтай вэ
Мэдээж улстөрчдөд энэ асар их ашигтай. Ардчилсан намыг бужигнуулж хооронд нь байлдуулахнь С.Баярын сонгосон тактик. Тэрбээр хамтарсан Засгийн газрыг байгуулах саналыг дэмжүүлэхээр намынхандаа ухуулахдаа “Ингэж гэмээнэ Ардчилсан намыг цааш нь харуулж чадна” гэж амалсан нь бий. Одоо үнэхээр Ардчилсан намыг үгүй хийхийн даваан дээр байгаа боловч байдал санаанд багтамгүй өөрөөр эргэв. Учир нь Ардчилсан намынхан намаа Засгийн газраас гарахыг шаардаж байгаа. Ийм нөхцөлд Ерөнхийлөгчийн сонгуульд битүүхэн өөрийгөө сойж буй Ерөнхий сайд л хамгийн хүнд шархдаж таарна. Засгийн газар огцорч гэмээнэ цорын ганц хохирогч нь С.Баяр л байх вий. Сайд нарын намтарт “төдөөс төдөн онд тийм яамны сайд байсан” гэсэн чимэг зүүгдэх болно. Ардчилсан намынханд “азны л юм”. Харин С.Баярын хувьд л Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн дөхөж байхад ийм явдал болвол хор ууснаас өөрцгүй. Харин энэ бүхний цаана хоёрхон хүнд л ямар их ашигтай гэж санана. Нэгдүгээрт, Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр. Ардчилсан нам дотроо талцаж нэр хүндээ барж, С.Баяр Засгийн газартайгаа огцорч намынх гишүүддээ тал алдах тусмаа тэрбээр Ерөнхийлөгчөөр дахин сонгогдох магадлал өндөрсөнө. Харин нөгөө нэг хүн нь Н.Баяртсайхан. Тэр УИХ-ын гишүүн болж дахин дөрвөн жил сагсагнах боломжтой болно гэсэн үг.
С.Эрдэнийг ялласан хэргээс ашиг хайгчид иймэрхүү хожоо олж байгаа бол энэ эрсдэл Ардчилсан намд намаа цэвэрлэх боломжийг давхар нээж өгөх шиг боллоо.
Цааш нь унших...
Wednesday, January 21, 2009
Эдийн засгийн бодлого.
Economic Crisis Hits Exports
World trade is expected to decrease by 2 percent this year as demand collapses. Transcript of radio broadcast: 15 January 2009
This is the VOA Special English Economics Report.
Shipping containers on a dock at Port Elizabeth, New Jersey
The economic crisis is claiming another victim: world trade. Last month the World Bank predicted a two percent decrease this year -- the largest drop since the nineteen forties.
Economies that depend on exports for growth have been hit hard. Japanese exports decreased almost twenty-seven percent in November from a year earlier. Japan has the world's second largest economy.
A new report this week from China showed that its economy became the world's third largest in two thousand seven, passing Germany. China could also pass Germany as the world's biggest exporter. But Chinese exports fell almost three percent in December from a year earlier -- the sharpest drop in at least ten years.
A story in the Chinese news magazine Outlook warned that factory closings could lead to unrest as the economy slows.
The latest reports show that German exports in November were down almost twelve percent from the year before.
American exports decreased almost two percent in November from a year earlier. They were down six percent from October -- but imports were down twelve percent. That reduced the monthly trade deficit to the lowest level in five years.
Credit has improved in some cases since the financial crisis worsened in September. But falling demand, including reduced demand for oil, has cut trade around the world. The International Monetary Fund recently called for government spending, tax cuts and international cooperation to support growth.
To ease credit, the Bank of England last week reduced its main interest rate to one and one-half percent -- its lowest ever. The bank was established in sixteen ninety-four. Britain's economy may have shrunk by one percent just in the final three months of last year. The first estimates are expected at the end of January.
This week, Germany's coalition government agreed to an economic aid package worth about sixty-seven billion dollars. The two-year plan calls for spending on public works and a tax cut for low-income Germans. Critics considered an earlier measure too small to fight the recession in Europe's largest economy.
Aides to President-elect Barack Obama have been negotiating with Congress on a two-year recovery plan for the world's largest economy. On Wednesday, Democratic Senator Charles Schumer of New York suggested that the price could reach eight hundred fifty billion dollars.
And that's the VOA Special English Economics Report, written by Mario Ritter. I'm Steve Ember.
World trade is expected to decrease by 2 percent this year as demand collapses. Transcript of radio broadcast: 15 January 2009
This is the VOA Special English Economics Report.
Shipping containers on a dock at Port Elizabeth, New Jersey
The economic crisis is claiming another victim: world trade. Last month the World Bank predicted a two percent decrease this year -- the largest drop since the nineteen forties.
Economies that depend on exports for growth have been hit hard. Japanese exports decreased almost twenty-seven percent in November from a year earlier. Japan has the world's second largest economy.
A new report this week from China showed that its economy became the world's third largest in two thousand seven, passing Germany. China could also pass Germany as the world's biggest exporter. But Chinese exports fell almost three percent in December from a year earlier -- the sharpest drop in at least ten years.
A story in the Chinese news magazine Outlook warned that factory closings could lead to unrest as the economy slows.
The latest reports show that German exports in November were down almost twelve percent from the year before.
American exports decreased almost two percent in November from a year earlier. They were down six percent from October -- but imports were down twelve percent. That reduced the monthly trade deficit to the lowest level in five years.
Credit has improved in some cases since the financial crisis worsened in September. But falling demand, including reduced demand for oil, has cut trade around the world. The International Monetary Fund recently called for government spending, tax cuts and international cooperation to support growth.
To ease credit, the Bank of England last week reduced its main interest rate to one and one-half percent -- its lowest ever. The bank was established in sixteen ninety-four. Britain's economy may have shrunk by one percent just in the final three months of last year. The first estimates are expected at the end of January.
This week, Germany's coalition government agreed to an economic aid package worth about sixty-seven billion dollars. The two-year plan calls for spending on public works and a tax cut for low-income Germans. Critics considered an earlier measure too small to fight the recession in Europe's largest economy.
Aides to President-elect Barack Obama have been negotiating with Congress on a two-year recovery plan for the world's largest economy. On Wednesday, Democratic Senator Charles Schumer of New York suggested that the price could reach eight hundred fifty billion dollars.
And that's the VOA Special English Economics Report, written by Mario Ritter. I'm Steve Ember.
Цааш нь унших...
Thursday, January 15, 2009
Төслийн ажил.
2009 онд хийгдэх оффиссын барилгын дотоод засал чимэглэлийн ажлын төслийг графикаар үзүүлэх нь:Үүнд: Таазны ажил.
Хананы ажил.
Шалны ажил гэсэн үндсэн 3 хэсэгтэй бөгөөд дээрх ажлуудыг манай гэрээт ажилчид болох Баяраа, Доко, Энхээ, Жамсран нар хийж гүйцэтгэх бөгөөд хяналт, хүлээн авах ажлыг захирал Хуягаа нар тус тус хариуцан ажиллаж байна. Та бүхэнд ажлын өндөр амжилт хүсье.
Цааш нь унших...
Monday, January 12, 2009
Thursday, January 8, 2009
Бодлогын монопольчлол.
Эссэ 2. Ч.Алтанхуяг.
Бодлогын үүсэл. Эртний философичид төрийн зохистой бодлого, шийдвэр боловсруулан гаргах асуудалд ямагт анхаарлаа хандуулж ирсэн бөгөөд тэдний дотроос Аристотель анхлан ухагдахууны аппарат бий болгон, төрийн бодлого боловсруулах үйл явцын тухай үндсэн ойлголтыг боловсруулсан юм.
Тэрээр задлан шинжилгээндээ “тунгаан бодох”(phronesis) “ухамсарт сонголт” (proaisesis) гэсэн ухагдахууныг хэрэглэсэн байдаг. Ингэхдээ онолын цэцэн ухаан, практик ухаан болсон хүний сэтгэхүйн хоёр төрлийн чадвар байдаг гэсэн төсөөллийг иш үндэс болгосон байна.
-Тунгаан бодох нь хүмүүсийн практик үйл ажиллагаатай холбоотой. Энэ нь төрийн шийдвэр нь зорилго (сайн сайхан зүйл), түүнийг хэрэгжүүлэх арга замыг (үйлдэл, үйл ажиллагааг) тодорхойлох тухай улс төрийн практик мэдлэгт суурилна гэсэн үг юм.
-Ухамсарт сонголт гэдэг нь нэгэнт тодорхойлсон зорилгод хүрэх арга замыг эрж хайхад чиглэсэн хүмүүсийн үйл ажиллагааны тодорхой бус, санамсаргүй байдлыг илэрхийлж байв.
Шийдвэрлэх зүйл гэдэг нь эцсийн зорилгод гэхээсээ түүнийг хэрэгжүүлэх арга замд илүү хамаарах ажээ. Ийнхүү Аристотель төрийн шийдвэр гаргах нь сэтгэн бодох хийгээд практик үйл ажиллагаа бөгөөд нэг талаасаа тодорхойлсон зорилгод нийцэх арга хэрэгслийг ухамсартайгаар сонгоход чиглэсэн, нөгөө талаасаа чөлөөт сонголт хийх үеийн санамсаргүй байдал тодорхой бус нөхцөлд зорилгот хүрэх боломжит бөгөөд оновчтой үйлдлийг илрүүлэн тогтооход чиглэсэн хэрэглээний ухаан хэмээн үзэж байжээ.
Үүнээс хойш төрөөс үр нөлөө бүхий бодлого шийдвэр гаргах асуудлыг Сэргэн мандалтын болон Соён гэгээрүүлэх үеийн Н.Макиавелли, Ж.Боден , Т.Гоббс , В.Спиноза , Ж.Руссо зэрэг сэтгэгчид судлаж байжээ.
Бодлогын ухаан үзэл баримтлалын хувьд үүсэн төлөвшихөд дэлхийн хоёр дайнтай холбоотой гүнзгий хямрал ихээхэн түлхэц үзүүлсэн гэж Лассуэлл үзжээ. Дэлхийн хоёр дайн дэгдэхэд, их гүрнүүдийн удирдагчид бодож боловсруулаагүй үндэслэл муутай шийдвэр гаргаж байсан нь багагүй үүрэг гүйцэтгэсэн гэжээ.
.
Бодлогын үе шат: Нийгмийн тодорхой хүрээнд төрийн байгууллагаас шийдвэрлэх шаардлагатай асуудлын шинж чанар агуулгаас хамааруулан төрийн бодлогыг олон чиглэлд ангилан хуваадаг ба эдийн засгийн, нийгмийн, түлш эрчим хүчний, захиргааны, байгаль орчины, гадаад, батлан хамгаалах, үндэсний аюулгүй байдлын, боловсон хүчний, хүн ам зүйн, соёлын, мэдээллийн , хөдөө аж ахуйн, эрх зүйн, шинжлэх ухаан-техникийн гэх мэтээр ангилдаг бөгөөд дээрх чиглэл бүрийн хүрээнд төрийн бодлогын олон дэд чиглэлийг гаргаж болно. Тухайлвал нийгмийн бодлогыг хүн амын ажил эрхлэлтийн, нийгмийн халамжын, эрүүлийг хамгаалах, боловсролын гэх мэт салбаруудад ангилдаг. Бодлого боловсруулж хэрэгжүүлэхэд оролцогч талуудын харилцааны шинж чанаруудыг ойлгох аливаа бодлогуудын агуулгыг тодорхойлохын тулд өөр бусад шалгуураар ч ангилсан байдаг. Жишээ нь: Т.Лови төрийн бодлогыг зохицуулалтын, хувиарлалтын, дахин хувиарлалтын гэж ангилсан байдаг.
-Зохицуулах бодлого нь эдийн засгийн зохицуулалт, хэрэглээний зах зээлийг хамгаалах зэрэг үйл ажиллагааг төрийн байгууллагаас зохицуулах үйлдлийг агуулна.
-Хувиарлах бодлого нь нийгмийн хөтөлбөр, боловсрол, шинжлэх ухаан гэх мэт материаллаг баялаг, ашиг тусыг хүн амын янз бүрийн бүлгийн дунд төрийн байгууллагын зүгээс хувиарлах үйл ажиллагаатай холбоотой.
-Дахин хувиарлах бодлого нь татвар, тариф, шилжүүлгийн хэлбэрээр тодорхой нөөцийг хүн амын нэг бүлгээс нөгөө бүлэгт шилжүүлэхийг илэрхийлнэ.
Бодлогот оролцогч талууд. Төрийн бодлого боловсруулж хэрэгжүүлэх нь нарийн төвөгтэй, өргөн цар хүрээтэй үйл явц учраас түүнд олон байгууллага хувь хүмүүс оролцдог бөгөөд гол үүргийг:
1. Төриййн хууль тогтоох/төлөөллийн/ байгууллага
2. Гүйцэтгэх эрх мэдлийн байгууллага
3. Иргэний нийгмийн байгууллагууд гүйцэтгэдэг.
Зарим үед улс төр эдийн засгийн явцуу бүлэг үүсэж, корпорацын сонирхолоо хамгаалан тодорхой хүрээнд төрийн бодлогыг боловсруулж хэрэгжүүлэхэд үлэмж нөлөө үзүүлдэг. Энэ бүхэн бодлогын субъект болох шууд оролцогчдод хамаарна. Үүний зэрэгцээ төрийн бодлогын объект буюу бодлогод хамрагдах нийгмийн давхрага бүлгийг хамруулах ёстой. Сүүлийн үед тэдгээрийн хоорондын ялгаа улам бүдгэрч байгаагын учир нь нийгэмд тулгарсан янз бүрийн асуудлыг шийдвэрлэхэд иргэдийг татан оролцуулах болж, төрийн үйлчилгээний чанарыг сайжруулах, захиргааны дүрэм журмыг хөнгөвчлөх бодлогын биелэлт, үр ашгын талаарх мэдээллийг хүн амд хүргэхэд чиглэсэн төр иргэдийн хоорондын хамтын ажиллагааг зохицуулдаг механизмийг бий болгоход анхаарсантай холбоотой юм.
12-р зууны үеэс Чингис хаан төрүүлж өсгөсөн ээжийгээ дээдлэж, түшиж явах эхнэрээ хүндэлж тэдний үгийг сонсож, аливаа асуудалд ухаалагаар ханддаг байсан сайхан уламжлал байдаг. Түүнийхээ хүчинд дэлхийн талыг эзэлж, улс орныхоо нэрийг дэлхийд дуурсгаж явсан түүхэн туршлага бидэнд бий.
Нэг айл гэр, аймаг, хотоос эхлээд тухайн улс өөрийн гэсэн бодлоготой, түүнийг ямар нөхцөлд хэрхэн хэрэгжүүлэх өөр өөрийн гэсэн аргачлалтай байдаг. Өрхийн тэргүүн амьдралынхаа зорилгыг зөв тодорхойлж түүнийгээ эхнэртэйгээ зөвшилцөн асуудлыг шийдэхийн оронд өрхийн тэргүүн гэдгээрээ давуу эрх эдлэн эхнэр хүүхэддээ өөрийн үзэл бодлыг тулган, албан шахалтаар хүлээн зөвшөөрүүлэх нь хүн ёсны хувьд ёс суртахууны доройтол, эдийн засгийн хувьд алдагдал, эцэг хүний хувьд хариуцлагагүй явдал юм. Энэ нь бодлогын монопольчлол ганцхан өрх гэрт ямар хор уршигтайг харуулж байгаа юм.
Манай төрийн бодлого ард иргэд, улс эх орныхоо хөгжлийн төлөө хэмээн тодорхойлогдон хэрэгжиж байгаа ч нам бүлэглэлүүд өөрсдийн эрх ашгийн сонирхолд нийцүүлэн хэрэгжүүлж байгаа нь үе үеийн парламент, засгийн газрын авч хэрэгжүүлж байгаа бодлого шийдвэрээс харагдаж байна. Тухайлбал: 2008 оны сонгуулийн өмнөхөн, УИХ-ын гишүүдийн 30-с доошгүй хувь нь эмэгтэй хүн байна гэсэн хуулиа, өөрсдөө арга шалтаг хайн, бараг хүчээр шахуу хүчингүй болгож байсан тод жишээ байгаа. Энэ нь УИХ болон тухайн гишүүдийн /эрх ашгийн сонирхолын үүдэлтэй/ тодорхой бус бодлогоор хийгдсэн нь бодлогын монопольчлолын илрэлийн нэг хэсэг юм.
Бас нэгэн баримтат жишээ. Уг баримтат жишээг арын хуудасанд хавсаргав.
Дүгнэлт. Бодлогыг боловсруулахдаа асуудлыг шийднэ, амьдралыг сайжруулна хэмээн хийгддэг ч, хэрэгжих түвшиндээ зорилгоосоо хазайж шийдвэрлэгддэгийг бодлогын монопольчлол гэж үзэж байна. Тухайн үедээ шийдвэр гаргасан эрх мэдэлтнүүдэд ашигтай, таатай мэт боловч алс ирээдүйн үр хүүхдүүддээ ямар сөрөг үр дагавартайг ухаарахгүй нь даан ч гутамшигтай.
Улс эх орныхоо төлөө гэсэн иргэнлэг хүмүүсийн хүсэл зоригийг мохоож, тодорхой хэсэг бүлэг хүмүүсийн эрх ашгийн төлөө үйлчилдэг механизм болон хувирдаг нь харамсалтай. Үүнийг таслан зогсоохын тулд ард иргэд бид нэгдмэл хүч, нэгэн зорилготой байж түүнийхээ төлөө тууштай тэмцэх явдал юм.
Ашигласан материал.
Я.Бямбасүрэн , П.Доржсүрэн Төрийн бодлого.
С.Сосормаа. “Нийтийн удирдлага” хичээл “Нийтийн бодлого” сэдвийн жишээг иш татав.
Бодлогын үүсэл. Эртний философичид төрийн зохистой бодлого, шийдвэр боловсруулан гаргах асуудалд ямагт анхаарлаа хандуулж ирсэн бөгөөд тэдний дотроос Аристотель анхлан ухагдахууны аппарат бий болгон, төрийн бодлого боловсруулах үйл явцын тухай үндсэн ойлголтыг боловсруулсан юм.
Тэрээр задлан шинжилгээндээ “тунгаан бодох”(phronesis) “ухамсарт сонголт” (proaisesis) гэсэн ухагдахууныг хэрэглэсэн байдаг. Ингэхдээ онолын цэцэн ухаан, практик ухаан болсон хүний сэтгэхүйн хоёр төрлийн чадвар байдаг гэсэн төсөөллийг иш үндэс болгосон байна.
-Тунгаан бодох нь хүмүүсийн практик үйл ажиллагаатай холбоотой. Энэ нь төрийн шийдвэр нь зорилго (сайн сайхан зүйл), түүнийг хэрэгжүүлэх арга замыг (үйлдэл, үйл ажиллагааг) тодорхойлох тухай улс төрийн практик мэдлэгт суурилна гэсэн үг юм.
-Ухамсарт сонголт гэдэг нь нэгэнт тодорхойлсон зорилгод хүрэх арга замыг эрж хайхад чиглэсэн хүмүүсийн үйл ажиллагааны тодорхой бус, санамсаргүй байдлыг илэрхийлж байв.
Шийдвэрлэх зүйл гэдэг нь эцсийн зорилгод гэхээсээ түүнийг хэрэгжүүлэх арга замд илүү хамаарах ажээ. Ийнхүү Аристотель төрийн шийдвэр гаргах нь сэтгэн бодох хийгээд практик үйл ажиллагаа бөгөөд нэг талаасаа тодорхойлсон зорилгод нийцэх арга хэрэгслийг ухамсартайгаар сонгоход чиглэсэн, нөгөө талаасаа чөлөөт сонголт хийх үеийн санамсаргүй байдал тодорхой бус нөхцөлд зорилгот хүрэх боломжит бөгөөд оновчтой үйлдлийг илрүүлэн тогтооход чиглэсэн хэрэглээний ухаан хэмээн үзэж байжээ.
Үүнээс хойш төрөөс үр нөлөө бүхий бодлого шийдвэр гаргах асуудлыг Сэргэн мандалтын болон Соён гэгээрүүлэх үеийн Н.Макиавелли, Ж.Боден , Т.Гоббс , В.Спиноза , Ж.Руссо зэрэг сэтгэгчид судлаж байжээ.
Бодлогын ухаан үзэл баримтлалын хувьд үүсэн төлөвшихөд дэлхийн хоёр дайнтай холбоотой гүнзгий хямрал ихээхэн түлхэц үзүүлсэн гэж Лассуэлл үзжээ. Дэлхийн хоёр дайн дэгдэхэд, их гүрнүүдийн удирдагчид бодож боловсруулаагүй үндэслэл муутай шийдвэр гаргаж байсан нь багагүй үүрэг гүйцэтгэсэн гэжээ.
.
Бодлогын үе шат: Нийгмийн тодорхой хүрээнд төрийн байгууллагаас шийдвэрлэх шаардлагатай асуудлын шинж чанар агуулгаас хамааруулан төрийн бодлогыг олон чиглэлд ангилан хуваадаг ба эдийн засгийн, нийгмийн, түлш эрчим хүчний, захиргааны, байгаль орчины, гадаад, батлан хамгаалах, үндэсний аюулгүй байдлын, боловсон хүчний, хүн ам зүйн, соёлын, мэдээллийн , хөдөө аж ахуйн, эрх зүйн, шинжлэх ухаан-техникийн гэх мэтээр ангилдаг бөгөөд дээрх чиглэл бүрийн хүрээнд төрийн бодлогын олон дэд чиглэлийг гаргаж болно. Тухайлвал нийгмийн бодлогыг хүн амын ажил эрхлэлтийн, нийгмийн халамжын, эрүүлийг хамгаалах, боловсролын гэх мэт салбаруудад ангилдаг. Бодлого боловсруулж хэрэгжүүлэхэд оролцогч талуудын харилцааны шинж чанаруудыг ойлгох аливаа бодлогуудын агуулгыг тодорхойлохын тулд өөр бусад шалгуураар ч ангилсан байдаг. Жишээ нь: Т.Лови төрийн бодлогыг зохицуулалтын, хувиарлалтын, дахин хувиарлалтын гэж ангилсан байдаг.
-Зохицуулах бодлого нь эдийн засгийн зохицуулалт, хэрэглээний зах зээлийг хамгаалах зэрэг үйл ажиллагааг төрийн байгууллагаас зохицуулах үйлдлийг агуулна.
-Хувиарлах бодлого нь нийгмийн хөтөлбөр, боловсрол, шинжлэх ухаан гэх мэт материаллаг баялаг, ашиг тусыг хүн амын янз бүрийн бүлгийн дунд төрийн байгууллагын зүгээс хувиарлах үйл ажиллагаатай холбоотой.
-Дахин хувиарлах бодлого нь татвар, тариф, шилжүүлгийн хэлбэрээр тодорхой нөөцийг хүн амын нэг бүлгээс нөгөө бүлэгт шилжүүлэхийг илэрхийлнэ.
Бодлогот оролцогч талууд. Төрийн бодлого боловсруулж хэрэгжүүлэх нь нарийн төвөгтэй, өргөн цар хүрээтэй үйл явц учраас түүнд олон байгууллага хувь хүмүүс оролцдог бөгөөд гол үүргийг:
1. Төриййн хууль тогтоох/төлөөллийн/ байгууллага
2. Гүйцэтгэх эрх мэдлийн байгууллага
3. Иргэний нийгмийн байгууллагууд гүйцэтгэдэг.
Зарим үед улс төр эдийн засгийн явцуу бүлэг үүсэж, корпорацын сонирхолоо хамгаалан тодорхой хүрээнд төрийн бодлогыг боловсруулж хэрэгжүүлэхэд үлэмж нөлөө үзүүлдэг. Энэ бүхэн бодлогын субъект болох шууд оролцогчдод хамаарна. Үүний зэрэгцээ төрийн бодлогын объект буюу бодлогод хамрагдах нийгмийн давхрага бүлгийг хамруулах ёстой. Сүүлийн үед тэдгээрийн хоорондын ялгаа улам бүдгэрч байгаагын учир нь нийгэмд тулгарсан янз бүрийн асуудлыг шийдвэрлэхэд иргэдийг татан оролцуулах болж, төрийн үйлчилгээний чанарыг сайжруулах, захиргааны дүрэм журмыг хөнгөвчлөх бодлогын биелэлт, үр ашгын талаарх мэдээллийг хүн амд хүргэхэд чиглэсэн төр иргэдийн хоорондын хамтын ажиллагааг зохицуулдаг механизмийг бий болгоход анхаарсантай холбоотой юм.
12-р зууны үеэс Чингис хаан төрүүлж өсгөсөн ээжийгээ дээдлэж, түшиж явах эхнэрээ хүндэлж тэдний үгийг сонсож, аливаа асуудалд ухаалагаар ханддаг байсан сайхан уламжлал байдаг. Түүнийхээ хүчинд дэлхийн талыг эзэлж, улс орныхоо нэрийг дэлхийд дуурсгаж явсан түүхэн туршлага бидэнд бий.
Нэг айл гэр, аймаг, хотоос эхлээд тухайн улс өөрийн гэсэн бодлоготой, түүнийг ямар нөхцөлд хэрхэн хэрэгжүүлэх өөр өөрийн гэсэн аргачлалтай байдаг. Өрхийн тэргүүн амьдралынхаа зорилгыг зөв тодорхойлж түүнийгээ эхнэртэйгээ зөвшилцөн асуудлыг шийдэхийн оронд өрхийн тэргүүн гэдгээрээ давуу эрх эдлэн эхнэр хүүхэддээ өөрийн үзэл бодлыг тулган, албан шахалтаар хүлээн зөвшөөрүүлэх нь хүн ёсны хувьд ёс суртахууны доройтол, эдийн засгийн хувьд алдагдал, эцэг хүний хувьд хариуцлагагүй явдал юм. Энэ нь бодлогын монопольчлол ганцхан өрх гэрт ямар хор уршигтайг харуулж байгаа юм.
Манай төрийн бодлого ард иргэд, улс эх орныхоо хөгжлийн төлөө хэмээн тодорхойлогдон хэрэгжиж байгаа ч нам бүлэглэлүүд өөрсдийн эрх ашгийн сонирхолд нийцүүлэн хэрэгжүүлж байгаа нь үе үеийн парламент, засгийн газрын авч хэрэгжүүлж байгаа бодлого шийдвэрээс харагдаж байна. Тухайлбал: 2008 оны сонгуулийн өмнөхөн, УИХ-ын гишүүдийн 30-с доошгүй хувь нь эмэгтэй хүн байна гэсэн хуулиа, өөрсдөө арга шалтаг хайн, бараг хүчээр шахуу хүчингүй болгож байсан тод жишээ байгаа. Энэ нь УИХ болон тухайн гишүүдийн /эрх ашгийн сонирхолын үүдэлтэй/ тодорхой бус бодлогоор хийгдсэн нь бодлогын монопольчлолын илрэлийн нэг хэсэг юм.
Бас нэгэн баримтат жишээ. Уг баримтат жишээг арын хуудасанд хавсаргав.
Дүгнэлт. Бодлогыг боловсруулахдаа асуудлыг шийднэ, амьдралыг сайжруулна хэмээн хийгддэг ч, хэрэгжих түвшиндээ зорилгоосоо хазайж шийдвэрлэгддэгийг бодлогын монопольчлол гэж үзэж байна. Тухайн үедээ шийдвэр гаргасан эрх мэдэлтнүүдэд ашигтай, таатай мэт боловч алс ирээдүйн үр хүүхдүүддээ ямар сөрөг үр дагавартайг ухаарахгүй нь даан ч гутамшигтай.
Улс эх орныхоо төлөө гэсэн иргэнлэг хүмүүсийн хүсэл зоригийг мохоож, тодорхой хэсэг бүлэг хүмүүсийн эрх ашгийн төлөө үйлчилдэг механизм болон хувирдаг нь харамсалтай. Үүнийг таслан зогсоохын тулд ард иргэд бид нэгдмэл хүч, нэгэн зорилготой байж түүнийхээ төлөө тууштай тэмцэх явдал юм.
Ашигласан материал.
Я.Бямбасүрэн , П.Доржсүрэн Төрийн бодлого.
С.Сосормаа. “Нийтийн удирдлага” хичээл “Нийтийн бодлого” сэдвийн жишээг иш татав.
Цааш нь унших...
Tuesday, January 6, 2009
Төрийн захиргаа юу нийтийн захиргаа юу
Эссэ 1 Ч.Алтанхуяг.
Оршил: Аль ч орны төрийн бодлого нь ард иргэдийнхээ эрүүл энх, амгалан тайван, аюулгүй орчинд, эрхэлсэн ажилтай, амьдралын баталгаатай байлгахын төлөө чиглэгдсэн бодлого боловсруулж, түүнийгээ хэрэгжүүлдэг. Гэхдээ тухайн бодлогыг хэн, яаж, ямар хугацаанд, хэрхэн үр дүнтэй хэрэгжүүлэх нь чухал байдаг. Нийгмийн зүгээс төрийн албан хаагчдыг шудрага байхыг хүсдэг түүнийг нь хүлээдэг.
Төр нь ард иргэдийнхээ үгийг сонсож, тэдний эрх ашигт нийцсэн зөв бодлогыг хэрэгжүүлж ард иргэдээ хүндэлж, үүргээ ухамсарлавал нийтийн захиргаа гэдэг ойлголт хурцаар тавигдахгүй байх байсан болов уу. Яг өнөөдрийн байдлаар манай улсын хувьд нийтийн захиргааны системд орох нь агаар ус мэт хэрэгтэй байгаа юм. Шудрага ёсыг уландаа гишгэсэн, туйлын үнэн гэж байдаггүй гэдэг үгээр далимдуулан хэсэг бүлэг төрийн албан хаагчид /энэ нь нэг хүний удирдлагаар/ ард иргэдээ хууран, ёс суртахуунгүй байдал гарган, эрх мэдэлтнүүдийг дагалдан баясч, тэдэндээ дулдуйлчилж байгаа нь төрийн захиргааны хүнд сурталын хамгийн тод жишээ.
Төрийн захиргаа нь тодорхой хуулийн хүрээнд үйл ажиллагаа явуулдаг гэх боловч хуулийг завших, хууль бус зүйл хийх, буруутай үйлдэл нь илэрвэл түүнийгээ нуун дарагдуулах, аргалах бүх процессийг бэлдсэн байдаг.
Жишээ: УБ хотын захирагч асан Энхболд эрх мэдлээ ашиглан газрыг зүй бусаар олгосоноос хот төлөвлөлтийн бодлого алдагдаж, авто зам нь ачааллаа даахаа байж, ард иргэд нь дээд зэргээр бохирдсон агаараар амьсгалж байгаа зэрэг нь хамгийн наад захын тод жишээ юм. Үүнийг нь ард түмэн буруушааж тодорхой хариуцлага хүлээлгээчээ хэмээн зохих эрх мэдэлтнүүдэд өргөдөл гаргавч асуудлыг шийдэж өгөх нь битгий хэл хэлсэн хүнийг сэтгэл зүйн дарамтанд оруулах, улмаар ...........................
Дүн шинжилгээ: Яг энэ жишээн дээрээс дүн шинжилгээ хийгээд үзвэл нийгэмд салбар салбартаа ямар их хэмжээний хохирол хор уршиг дагуулж байгаа нь харагдаж байна. Дээр өгүүлсэн ганцхан хүний эрх мэдэл, албан тушаалаа ашиглан гаргасан шийдвэр нь ийм их нийгмийн сөрөг үр дагаварыг ар араасаа дагуулж байхад улсын хэмжээнд ажиллаж байгаа 30000 гаруй төрийн албан хаагчдын санаатай болон санамсаргүйгээр гаргасан буруу шийдвэр, хийсэн үйлдэл нь тэр хэмжээгээрээ нийгэмд бухимдал үүсгэж, ард иргэдийн эрх ашгийг хохироож байдаг юм.
Энд мэдээж авилга хэл хахууль нуугдаж байгаа нь тодорхой. Тэд үгүй гэх боловч тэр тусмаа үнэн юм. Нийтийн захиргааны тогтолцоогоор төрийн болон орон нутгийн үйл ажиллагааг хуулийн хүрээнд явуулах нь зөв боловч хамгийн гол нь ард иргэд өөрсдөө идэвхитэй оролцох хэрэгтэй. Нийт иргэд нэг л зүйлийг хүсэж байгаа. Энэ нь хариуцлага. Хууль тогтоогчид хариуцлагыг чухалчилж хуулиндаа зоригтой тусгаж өгсөн бол төрийн албан хаагчид ёс зүйтэй, ухамсартай, түргэн шуурхай үйлчлэх болно. Ард иргэдийн татвараар бүрдсэн төсвийн мөнгөөр төрийн албан хаагчид цалинждаг атлаа тэд бидний үгийг сонсохгүй, санал хүсэлтийг хүлээж авахгүйгээр зогсохгүй урдаас загнах дарамтлах хэл амаар доромжлох зэрэг нь тухайн нийгэмд өгөх үнэлгээ юм. Энэхүү үнэлгээ нь эргээд ард түмэн бидний нийгэмдээ хэр идвэхтэй оролцож байгаа талаарх бас нэг үнэлгээ гэж ойлгож болно. Тийм учраас нийтийн захиргааны системээр ард иргэдийн хүсэл сонирхолын хүрээнд зөв бодлого боловсруулж хуулийн хүрээнд хариуцлагатай шудрага ёсыг дээдэлж ажиллахыг амьдрал өөрөө биднээс шаардаж байна.
Харьцуулсан ойлголт: Миний бодлоор төрийг базаад хаясан лаазтай зүйрлэвэл түүний нугалаа болгонд төрийн албаны эрх мэдэлтнүүд эрх мэдлээ ашиглан идэж уух, хураан хуримтлуулах төлөвлөгөөгөө зохион нуугдаж байгаа. Ард түмэн тэдэнд туслаж тэндээс нь гаргаж авахыг оролдовч тэд улам л шигдэн нуугдаж байгаа нь төөрдөг байшинд хүүхдүүд тоглох адил инээдтэй.
Тодорхойлолт: Эндээс харахад төрийн захиргааны тогтолцоонд бюрократ /бюро хэмээх Францаас Герман хэлнээ зээлдэгдсэн ажлын ширээ, оффис гэсэн утгатай үг/ хэмээх тогтолцоо ганхаж унашгүйгээр тогтсон байгаа нь энэ нийгмийн шүдний өвчин нь болоод байгаа юм. Дэг журам, тогтвортой байдал, мэргэжсэн албан хаагчид, тогтмол цалин гээд бюрократ тогтолцоо нь олон давуу талтай ч бие хүний хөгжлийг олон талаар боогдуулж байгааг эрдэмтэд шүүмжлэх болсон байна. Сүүлийн үед аль ч улс орны төрийн захиргаа нь дээрээс доошоо чиглэсэн босоо тогтолцоог халж жигд тэгш эрхтэй байх хэвтээ тогтолцоо руу шилжих нь нэгэнт амьдарлын шаардлага болсон байна.
Үр дүн: Энэхүү тогтолцоонд шилжсэнээрээ ард иргэд төрийн үйлчилгээг чирэгдэлгүй жигд хүртээмжтэй хүртэх, хуулийн өмнө тэгш эрхтэй байх, төрийн ажил нээлттэй байх зэрэг олон талын давуу талтайгаас гадна төрийн албан хаагчид өөрөө сурч боловсрох мэдлэг мэргэжлээ дээшлүүлэх боломжтой юм.
Шигтгээ: Эцэст нь хэлэхэд хариуцлага гэдэг нь тухайн хүний өмч юм аа гэж бодоход хэн ч өөрийн өмчөө алдахыг хүсдэггүйтэй адил хариуцлагаа алдаж болохгүй. Хариуцлага нь оньсого болсон бүх асуудлын түлхүүр юм.
Ашигласан материал:
Ч.Сосормаа . Төрийн захиргаанаас нийтийн захиргаа руу. 2008
Оршил: Аль ч орны төрийн бодлого нь ард иргэдийнхээ эрүүл энх, амгалан тайван, аюулгүй орчинд, эрхэлсэн ажилтай, амьдралын баталгаатай байлгахын төлөө чиглэгдсэн бодлого боловсруулж, түүнийгээ хэрэгжүүлдэг. Гэхдээ тухайн бодлогыг хэн, яаж, ямар хугацаанд, хэрхэн үр дүнтэй хэрэгжүүлэх нь чухал байдаг. Нийгмийн зүгээс төрийн албан хаагчдыг шудрага байхыг хүсдэг түүнийг нь хүлээдэг.
Төр нь ард иргэдийнхээ үгийг сонсож, тэдний эрх ашигт нийцсэн зөв бодлогыг хэрэгжүүлж ард иргэдээ хүндэлж, үүргээ ухамсарлавал нийтийн захиргаа гэдэг ойлголт хурцаар тавигдахгүй байх байсан болов уу. Яг өнөөдрийн байдлаар манай улсын хувьд нийтийн захиргааны системд орох нь агаар ус мэт хэрэгтэй байгаа юм. Шудрага ёсыг уландаа гишгэсэн, туйлын үнэн гэж байдаггүй гэдэг үгээр далимдуулан хэсэг бүлэг төрийн албан хаагчид /энэ нь нэг хүний удирдлагаар/ ард иргэдээ хууран, ёс суртахуунгүй байдал гарган, эрх мэдэлтнүүдийг дагалдан баясч, тэдэндээ дулдуйлчилж байгаа нь төрийн захиргааны хүнд сурталын хамгийн тод жишээ.
Төрийн захиргаа нь тодорхой хуулийн хүрээнд үйл ажиллагаа явуулдаг гэх боловч хуулийг завших, хууль бус зүйл хийх, буруутай үйлдэл нь илэрвэл түүнийгээ нуун дарагдуулах, аргалах бүх процессийг бэлдсэн байдаг.
Жишээ: УБ хотын захирагч асан Энхболд эрх мэдлээ ашиглан газрыг зүй бусаар олгосоноос хот төлөвлөлтийн бодлого алдагдаж, авто зам нь ачааллаа даахаа байж, ард иргэд нь дээд зэргээр бохирдсон агаараар амьсгалж байгаа зэрэг нь хамгийн наад захын тод жишээ юм. Үүнийг нь ард түмэн буруушааж тодорхой хариуцлага хүлээлгээчээ хэмээн зохих эрх мэдэлтнүүдэд өргөдөл гаргавч асуудлыг шийдэж өгөх нь битгий хэл хэлсэн хүнийг сэтгэл зүйн дарамтанд оруулах, улмаар ...........................
Дүн шинжилгээ: Яг энэ жишээн дээрээс дүн шинжилгээ хийгээд үзвэл нийгэмд салбар салбартаа ямар их хэмжээний хохирол хор уршиг дагуулж байгаа нь харагдаж байна. Дээр өгүүлсэн ганцхан хүний эрх мэдэл, албан тушаалаа ашиглан гаргасан шийдвэр нь ийм их нийгмийн сөрөг үр дагаварыг ар араасаа дагуулж байхад улсын хэмжээнд ажиллаж байгаа 30000 гаруй төрийн албан хаагчдын санаатай болон санамсаргүйгээр гаргасан буруу шийдвэр, хийсэн үйлдэл нь тэр хэмжээгээрээ нийгэмд бухимдал үүсгэж, ард иргэдийн эрх ашгийг хохироож байдаг юм.
Энд мэдээж авилга хэл хахууль нуугдаж байгаа нь тодорхой. Тэд үгүй гэх боловч тэр тусмаа үнэн юм. Нийтийн захиргааны тогтолцоогоор төрийн болон орон нутгийн үйл ажиллагааг хуулийн хүрээнд явуулах нь зөв боловч хамгийн гол нь ард иргэд өөрсдөө идэвхитэй оролцох хэрэгтэй. Нийт иргэд нэг л зүйлийг хүсэж байгаа. Энэ нь хариуцлага. Хууль тогтоогчид хариуцлагыг чухалчилж хуулиндаа зоригтой тусгаж өгсөн бол төрийн албан хаагчид ёс зүйтэй, ухамсартай, түргэн шуурхай үйлчлэх болно. Ард иргэдийн татвараар бүрдсэн төсвийн мөнгөөр төрийн албан хаагчид цалинждаг атлаа тэд бидний үгийг сонсохгүй, санал хүсэлтийг хүлээж авахгүйгээр зогсохгүй урдаас загнах дарамтлах хэл амаар доромжлох зэрэг нь тухайн нийгэмд өгөх үнэлгээ юм. Энэхүү үнэлгээ нь эргээд ард түмэн бидний нийгэмдээ хэр идвэхтэй оролцож байгаа талаарх бас нэг үнэлгээ гэж ойлгож болно. Тийм учраас нийтийн захиргааны системээр ард иргэдийн хүсэл сонирхолын хүрээнд зөв бодлого боловсруулж хуулийн хүрээнд хариуцлагатай шудрага ёсыг дээдэлж ажиллахыг амьдрал өөрөө биднээс шаардаж байна.
Харьцуулсан ойлголт: Миний бодлоор төрийг базаад хаясан лаазтай зүйрлэвэл түүний нугалаа болгонд төрийн албаны эрх мэдэлтнүүд эрх мэдлээ ашиглан идэж уух, хураан хуримтлуулах төлөвлөгөөгөө зохион нуугдаж байгаа. Ард түмэн тэдэнд туслаж тэндээс нь гаргаж авахыг оролдовч тэд улам л шигдэн нуугдаж байгаа нь төөрдөг байшинд хүүхдүүд тоглох адил инээдтэй.
Тодорхойлолт: Эндээс харахад төрийн захиргааны тогтолцоонд бюрократ /бюро хэмээх Францаас Герман хэлнээ зээлдэгдсэн ажлын ширээ, оффис гэсэн утгатай үг/ хэмээх тогтолцоо ганхаж унашгүйгээр тогтсон байгаа нь энэ нийгмийн шүдний өвчин нь болоод байгаа юм. Дэг журам, тогтвортой байдал, мэргэжсэн албан хаагчид, тогтмол цалин гээд бюрократ тогтолцоо нь олон давуу талтай ч бие хүний хөгжлийг олон талаар боогдуулж байгааг эрдэмтэд шүүмжлэх болсон байна. Сүүлийн үед аль ч улс орны төрийн захиргаа нь дээрээс доошоо чиглэсэн босоо тогтолцоог халж жигд тэгш эрхтэй байх хэвтээ тогтолцоо руу шилжих нь нэгэнт амьдарлын шаардлага болсон байна.
Үр дүн: Энэхүү тогтолцоонд шилжсэнээрээ ард иргэд төрийн үйлчилгээг чирэгдэлгүй жигд хүртээмжтэй хүртэх, хуулийн өмнө тэгш эрхтэй байх, төрийн ажил нээлттэй байх зэрэг олон талын давуу талтайгаас гадна төрийн албан хаагчид өөрөө сурч боловсрох мэдлэг мэргэжлээ дээшлүүлэх боломжтой юм.
Шигтгээ: Эцэст нь хэлэхэд хариуцлага гэдэг нь тухайн хүний өмч юм аа гэж бодоход хэн ч өөрийн өмчөө алдахыг хүсдэггүйтэй адил хариуцлагаа алдаж болохгүй. Хариуцлага нь оньсого болсон бүх асуудлын түлхүүр юм.
Ашигласан материал:
Ч.Сосормаа . Төрийн захиргаанаас нийтийн захиргаа руу. 2008
Цааш нь унших...
Subscribe to:
Posts (Atom)
